Beyin Göçü Nedir Ve Beyin Göçünü Düzeltmek İçin Ne Yapabiliriz?

 

Beyin Göçü Nedir?

Beyin göçü, yüksek eğitim almış veya mesleğinde ileri boyutlara ulaşarak fark yaratmış, çalışma ve araştırma gücü yüksek olan kişilerin gelişmiş ülkelere çalışmak ya da yerleşmek üzere hareket etmelerine denir. Üstün mesleki özelliklere sahip olan kişilerin ve onların sahip olduğu iş gücünün çalışma amacı taşıyarak kendi ülkelerinden ayrılarak gelişmiş ülkelere gitmesi durumudur. Beyin göçü eyleminde en fazla mühendisler, bilim adamları, doktorlar ve diğerleri bulunur.

Uluslararası alanda bu kavram ile ilgili kabul edilen bir tanım bulunmaktadır. Bu tanıma göre; göçün iki ülke arasında olması ön görülmektedir. Ama iki bölge arasında yapılan göç hareketi de sayılmaktadır. Örneğin, bir ülkenin gelişmişlik düzeyleri farkları olan bölgeleri arasında da bu kavram kullanılır. Buradan yola çıkarak beyin göçü, ülkeler veya aynı ülke içerisinde yer alan farklı bölgeler arasındaki gelişmişlik düzey farklarının neden olduğu, ancak daima gelişmişe doğru ilerleyen insan hareketi olarak tanımlamak en doğrusu olur.

Ülkeler veya bölgeler arasında gerçekleşen bu hareketin en önemli iki sermayesi bulunmaktadır Bunlardan biri kafa emeği diğeri ise eğitim düzeyi olarak belirtilmiştir. Genel olarak profesyonellerin, uzmanların ve bilim adamlarının hareketleri olarak tanımlanmaktadır. Bu göç olayında en önemli kriter az gelişmiş olan bir ülke veya bir bölgeden gelişmiş bir ülke veya bölgeye göç etmek gerekir. Bu durumu anlatırken nitelikli eğitimi unutmamak gerekir. 

Günümüzde bu kavram bir sorun olarak da görülmektedir. Bir ülke veya bölgede sosyal ve ekonomik kalkınma için gerekli olan gerekli ve nitelikli insan gücünün kaybı olarak nitelendirilmektedir. Bu durum az gelişmiş ülkeler için ekonomik ve sosyal kalkınma vb. alanlarda pasif bir duruma getirmektedir.

Beyin Göçünün Sebepleri Nelerdir?

Gelişmiş olan ülkeler var olan büyük bilimsel ve teknolojik rekabette, sahip oldukları demografikyapılarından ve kendi içsel dinamiklerinden nitelikli bireylere ihtiyaç duyar.  Yüksek eğitimli bireylere duyulan ihtiyaç gelişmiş ülkelere doğru bir akış yaratmaktadır. Bu akışın ardında beyin göçünün sebepleri olarak adlandırabiliriz. Beyin göçünün sebepleri genel olarak adlandırılmasının yanında itici ve çekici sebepler olarak da ikiye ayrılıp detaylandırılır.

   İtici Sebepler: Az gelişmişlik oranı, ülkede işsizlik oranlarının yüksek olması, nitelikli kişilerin düşük ücretlerle çalıştırılması, ülkede uygulanan maaş politikalarının yanlışlığı, yöneticilerin niteliksiz olması, ülkede nitelikli kişi sayısında artış olmasına rağmen bu kişileri kullanama durumu. Bu itici sebeplerin yanına ülkede araştırma koşullarının gelişmemiş olması, gençlere fırsat tanımama, nepotizm oranının yüksekliği gibi nedenlerde itici sebepler olarak kabul edilir.

•    Çekici Sebepler: Ekonomik durumda iyileşme, yüksek maaş beklentisi içinde olma durumu, daha kaliteli bir yaşam arzusu, gelişmiş araştırma koşullarına kavuşma, şehir merkezlerinin cazibesine kapılma ve yabancı eğitimde prestiji yakalama arzusu çekici sebepler olarak kabul edilir.

Verilen itici ve çekici sebepler beyin göçünün sebepleri arasında yer almaktadır. İtici sebepler beyin göçünün sebepleri belirtilirken bu davranışı gerçekleştiren itici olayları temsil eder. Beyin göçünün sebepleri arasında bir başlık olarak belirtilen çekici faktörler ise bu davranışın gerçekleşmesine sebep olan çekiciliği belirtmektedir.

Beyin göçünün sebepleri üzerinde çok fazla çalışmalar yapılmıştır. Yapılan bu çalışmalar genellikle gelir alanına ve ekonomi alanına önem atfetmiştir. Beyin göçünün sebepleri arasında ekonomik sebepler görülmektedir. Bu sebepler içerisinde düşük maaş varlığı, ekonomi politikalarında yer alan istikrarsızlıklar, yüksek vergi oranları ve bireylerin gelecek endişesi içinde yaşamaları sıralanmıştır. Siyasal sebepler olarak siyasi politikalarda istikrarsızlık ve etnik ayrımcılık başı çekmektedir. Siyasetin iş hayatına müdahalesi, nepotizmin yüksek olması sayılmaktadır. Beyin göçünün sebepleri içinde ülkede bilime ve teknolojiye önem vermeme de görülür. Ülkede bilim kültürünün oluşmaması, entelektüel gelişimin olmaması da büyük sebepler arasındadır. Fikir üretmenin para etmemesi, buluşların desteklenmemesi, araştırma yapılarına gerekli önemin verilmemesi, araştırmaların desteklenmemesi de diğer sebeplerden sayılabilir. İşsizlik oranlarının yüksek olması en önemli sebepler arasındadır. En yüksek işsizlik oranına üniversite mezunlarının sahip olması bu hareketi hızlandırmaktadır. İşsizlik olgusunun ardından gelen daha iyi yaşama arzusu, farklı şehirlerin cazibesine kapılma durumu bu hareketin nedenleridir.

Beyin göçünün sebepleri arasında yer alan diğer önemli özellik ise eğitim sisteminin çarpıklığı olarak belirtilmektedir. Fırsat eşitsizliği, çarpık bir eğitim anlayışı, sadece ezberci bir anlayışı barındıran bir sistem ülkedeki gençlerin beyinlerini kısırlaştırmaktadır. Bunların yanında akademik anlamda bir kültürün oluşmaması, kurumsallık kültürünün olmaması, bireylere yükselme fırsatı tanınmaması bireylerin yaratıcılıklarını öldürmekte ve ülkenin üretim kapasitesinin önüne set koymaktadır. Eğitim ve ilerleyen kariyer yolculuklarında sorunlarla karşılaşan bireyler kendilerini geliştirebilecekleri ve çalışma koşulları daha iyi olan ülkelere göç etmektedir. Bu da beyin göçünün sebepleri arasında en etkili bir sebep sayılır.

Nitelikli Birey Kimdir?

Nitelikli birey, ülkelerin veya bölgelerin kalkınma sürecinde rol oynayan kimsedir. Bu süreç içerisinde zor rolleri üstlenir. Nitelikli birey, beyin göçü kavramının anahtar kelimesi olmakla birlikte, beyin göçü hareketinin de başlatıcısıdır. Nitelikli birey hangi özelliklere sahip olmalıdır;

 Kalkınma süreci içerisinde entelektüel bir köprü vazifesi görmelidir. Kalkınma süreci içerisinde herhangi bir yerdeki teknoloji ve düşünceleri değerlendirmeli ve gerekenleri kabul etmelidir.

•  Verimleri ve üretken süreçleri takip etmelidir. Kaynakları geliştirilmelidir.

•  Entelektüel seçkin olarak da adlandırılırlar. Entelektüel seçkin olarak modern olma yolunda gerekli yapısal değişimlerin meydana gelmesini sağlamalıdırlar.

•  Yüksek eğitimli kişiler olarak gelecek kuşakları etkilemelidir. Gelecek kuşakları etkileyen kuruluşları etkilemelidir. Toplumda iz bırakmalıdır.

Bu özelliklere sahip olan kişiler nitelikli birey olarak tanımlanır. Bu nitelikli birey, beyin göçü için gerekli yetkinliği taşıyan kişileri genel olarak temsil eder. Bu özelliklere sahip olan nitelikli birey, az gelişmiş ülkeden gelişmiş ülkelere doğru hareket eder. Gelişmiş ülkeler sanayileşmiş ve aynı zamanda bilgi üreten ülkelerdir. Bu yüzden profesyonellere, bilim adamlarına vb. ihtiyaç duyarlar. Bu ihtiyaçları karşılayan birey genel olarak nitelikli birey olarak adlandırılır. Nitelikli birey göç aşamasını başlatmanın yanında bu aşamayı sağlayan kişi olarak önemli bir etkisi bulunur.

Beyin Göçünün Sonuçları Nelerdir?

Beyin göçünün sonuçları çeşitli açılardan incelenerek, birçok alana etkisi olduğu anlaşılmıştır. Nitelikli birey sermayesinin az gelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere gidişi, gelişmiş ülkelerin ekonomik ve bilimsel olarak kalkınmasını sağlamaktadır. Aynı zamanda göç veren ülkenin kalkınmasını yavaşlatmaktadır. Beyin göçü hareketi, göçü alan ülkenin lehine bir davranış olarak görülürken göç veren ülkenin aleyhine bir durum olarak nitelendirilir. Yapılan çalışmalardan elde edilen sonuçlara göre göç veren ülke olumsuz olarak etkilenmektedir. Bununla beraber ülke ekonomisinin gelişmesinin yavaşladığı ortaya çıkmaktadır. Ayrıca göç veren ülkenin ekonomik büyüme oranlarını düşürdüğüne dair saptamalar bulunmaktadır.

Beyin göçünün sonuçları göç gönderen ve göç alan ülkelerin bakış açısından bakıldığında olumlu ve olumsuz birçok sonuç ortaya çıkmaktadır. Beyin göçünün sonuçları göç gönderen tarafından incelendiğinde nitelikli bireylerin ve öğrencilerin yokluğuna bağlı olarak üreten kesimin kaybına neden olur. Göç gönderen ülkenin eğitime ayırdığı kaynaklarının çok düşük oranda geri dönüşüne neden olur. Bu sonuçlar olumsuz sonuçlardır. Göç gönderen ülke için olumlu sonuçlar şunlardır; teknolojik anlamda ihracat fırsatları doğurur. Daha yüksek standartlar arayan kişileri teşvik edilmesini sağlar. Beyin göçünün sonuçları göç alan ülkeler açısından da sonuçları bulunmaktadır. Göç alan ülke için olumlu sonuçlar şunlardır; göç gönderen ülkelerle bilgi akışı sağlanır, girişimcilik sektörü genişler, ücret modernizasyonu sağlanır ve göçmenler kültürel çeşitlilik getirir ve yaratıcılığın artmasını sağlarlar. Olumsuz etkisi ise yabancı rakiplere teknoloji transferine neden olur. Aynı zamanda yüksek beceriler elde etme uğruna lokal iş gücü üzerinde caydırma etkisi yaratır.

Beyin göçünün sonuçları göç alan ve göç gönderen ülkeler perspektifinden incelenmiştir. Bu ülkelerde bıraktığı olumlu ve olumsuz sonuçlar hakkında bilgi verilmiştir. Bu bilgilerin yanında beyin göçünün sonuçları küresel düzeyde de bulunmaktadır. Küresel anlamda beyin göçünün sonuçları; uluslararası teknoloji birimlerinin kurulmasını sağlar. Buna örnek verilecek olursa Silikon Vadisi. Bu teknoloji birimleri uluslararası bilgi akışının sağlanmasında önemli bir yer edinir. İş gücü için iyi istihdam olanaklarının sağlanmasını sağlar.

Beyin Göçünü Düzeltmek İçin Yapmamız Gerekenler

Beyin göçü engellenmelidir. Çünkü bu zeki ve çalışkan insanlar ülkeye çok faydalı olacaklardır.

Beyin göçünü önlemek için;

• Kişilerin gelir düzeyi ve refah durumu yükseltilmelidir.

• Yabancı ve yerli istihdamlar arttırılmalıdır.

• Eğitime ayrılan pay devlet tarafından yükseltilmelidir.

• Yurt içinde eğitim gören kişilere eğitim desteği sağlanmalı, yurt dışında eğitim gören kişilere ise iş imkanı, araştırma alanları sağlanmalıdır.

• Kişilerin zekası ve bilgileri önemsenmeli, boş verilmemelidir.

• Ekonomi canlandırılmalı ve mezun kişilere iş imkanı sağlanmalıdır.

• Teknolojiyi kullanan ve üreten bir ülke olunmalı.

• Araştırma ve geliştirme konularına destek verilmeli, projeler gerçekleştirilmelidir.

• Kişilerin önü açılmalı, gençler girişimci olmalıdır.

• Ülkemizde bilim insanlarına çalışma alanları yaratılmalı, bu zeki insanların yurt dışına göç etmelerinin bu şekilde önüne geçilmelidir.